BƠM QUÁ NHIỀU HAY QUÁ ÍT MỠ ĐỀU NGUY HIỂM? HƯỚNG DẪN LƯỢNG BƠM CHUẨN TỪ CHUYÊN GIA

Việc bôi trơn bằng mỡ không phải là "lấp đầy", mà là một khoa học về sự chính xác. Giống như nguyên tắc Goldilocks, lượng mỡ không được quá nhiều, cũng không được quá ít, mà phải "vừa đủ".

Chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu Cẩm nang mỡ bôi trơn để chọn đúng loại mỡ, giải mã các gốc mỡ để không trộn lẫn sai cách, và 5 vị trí cần bơm mỡ trên máy xúc để không bỏ sót. Hôm nay, các chuyên gia của Tam Hoàng Minh sẽ phân tích chuyên sâu phần quan trọng cuối cùng: "Bơm bao nhiêu?" và tại sao cả hai thái cực "quá nhiều" và "quá ít" đều nguy hiểm như nhau.

TÁC HẠI CỦA VIỆC BƠM QUÁ NHIỀU MỠ (OVER-GREASING)

Đây là sai lầm phổ biến nhất, xuất phát từ sự "nhiệt tình" thái quá. Khi một vòng bi bị bơm đầy 100% mỡ, một chuỗi thảm họa kỹ thuật sẽ xảy ra.

Thảm họa đầu tiên và ngay lập tức là ma sát nội & quá nhiệt (Internal Friction & Churning). Vòng bi (bạc đạn) được thiết kế để các viên bi (hoặc con lăn) quay và lăn, chỉ cần một lớp màng dầu mỏng được tách ra từ mỡ. Khi vòng bi bị "nhồi nhét" đầy mỡ, các viên bi không còn lăn tự do, chúng buộc phải "cày" (plow) qua một khối mỡ đặc.

Quá trình "khuấy mỡ" (churning) này tạo ra một lực cản khổng lồ, gọi là ma sát nội, và sinh ra nhiệt lượng rất lớn. Nhiệt độ vòng bi tăng vọt, đôi khi cao hơn cả khi không có mỡ! Như đã phân tích trong bài mỡ chịu nhiệt, nhiệt độ cao sẽ thúc đẩy dầu gốc trong mỡ bị oxy hóa (quy tắc 10°C), làm mỡ nhanh chóng bị "lão hóa", biến chất, cứng lại và mất khả năng bôi trơn.

Đây là một vòng luẩn quẩn phá hủy: bơm nhiều mỡ -> nóng -> mỡ hỏng -> ma sát càng tăng -> càng nóng -> vòng bi hỏng.

Nhưng thảm họa không dừng ở đó. Sự nguy hiểm thứ hai đến từ chính súng bơm mỡ của bạn: phá hủy phớt làm kín (blown seals).

Một súng bơm mỡ bằng tay thông thường có thể tạo ra áp suất lên tới 10.000 - 15.000 PSI, trong khi phớt làm kín của vòng bi chỉ là một vành cao su mỏng manh, được thiết kế để chịu áp suất rất thấp. Khi bạn cố "bơm căng" mỡ vào một vòng bi đã đầy, áp suất sẽ tăng đột ngột và phá hủy, thổi bay phớt làm kín ra khỏi vị trí.

Và đây là lúc sai lầm "nhiệt tình" này trở nên trớ trêu nhất: mở cửa cho nhiễm bẩn (contamination ingress). Một khi phớt đã hỏng, nó tạo ra một "cửa ngõ" rộng mở cho kẻ thù số một của vòng bi: bụi bẩn và nước.

Bụi bẩn (Silica) và nước từ môi trường công trường sẽ xâm nhập, trộn lẫn với mỡ, biến chất bôi trơn thành một hỗn hợp "giấy nhám lỏng" (abrasive slurry), mài mòn rãnh lăn và viên bi với tốc độ chóng mặt. Thật đáng tiếc, hành động "bơm thật nhiều mỡ để bảo vệ" cuối cùng lại chính là nguyên nhân khiến vòng bi bị nhiễm bẩn và phá hủy.

TÁC HẠI CỦA VIỆC BƠM QUÁ ÍT MỠ (UNDER-GREASING)

Thái cực ngược lại – bơm quá ít, quên bơm, hoặc kéo dài chu kỳ bơm – cũng nguy hiểm không kém, mặc dù cơ chế phá hủy có khác đi.

Hậu quả rõ ràng và ngay lập tức nhất là tiếp xúc kim loại-kim loại (metal-to-metal contact). Nhiệm vụ chính của mỡ là giải phóng dầu gốc, tạo ra một lớp màng dầu thủy động (EHD film) siêu mỏng (chỉ vài micron) để ngăn cách các bề mặt.

Khi không đủ mỡ, lớp màng này bị phá vỡ. Các viên bi và rãnh lăn sẽ va chạm và ma sát trực tiếp với nhau, gây mài mòn, tróc rỗ (spalling), bong tróc bề mặt. Đây chính là nguyên nhân gây ra các tiếng kêu lạo xạo, gầm gừ từ vòng bi mà chúng ta đã phân tích trong bài Dấu hiệu nhận biết dầu xuống cấp.

Không chỉ vậy, việc thiếu mỡ còn làm mất đi hai vai trò phụ quan trọng.

- Thứ nhất là mất khả năng làm mát. Mỡ bôi trơn cũng đóng vai trò truyền nhiệt lượng (sinh ra do ma sát) từ vòng bi ra vỏ máy để tản nhiệt. Khi quá ít mỡ, nhiệt lượng bị tích tụ, làm vòng bi nóng lên, và nhiệt độ cao lại làm lượng mỡ ít ỏi còn lại bị oxy hóa nhanh hơn.

- Thứ hai là mất khả năng làm kín (Sealing). Mỡ bôi trơn tạo thành một "vòng đệm" (grease collar) ở mép phớt, là lớp rào cản thứ cấp ngăn bụi bẩn và nước. Khi thiếu mỡ, "vòng đệm" này biến mất, tạo điều kiện cho các chất bẩn dễ dàng lọt qua phớt, gây hỏng vòng bi từ bên trong.

HƯỚNG DẪN "LƯỢNG BƠM CHUẨN" - KHOA HỌC VÀ THỰC TẾ

Vậy, "vừa đủ" là bao nhiêu? Câu trả lời phụ thuộc vào bạn đang "Nạp mỡ mới" hay "Bơm bổ sung".

- Khi nạp mỡ mới (Initial fill - Sau khi vệ sinh hoặc thay vòng bi mới): Quy tắc vàng là KHÔNG BAO GIỜ bơm đầy 100%. Vòng bi cần có không gian trống để mỡ di chuyển và tản nhiệt. Lượng chuẩn chỉ nên bơm mỡ đầy khoảng 30% đến 50% thể tích trống bên trong vòng bi và vỏ gối đỡ.

- Khi bơm mỡ bổ sung định kỳ (Re-lubrication - Phổ biến nhất): Mục tiêu của việc bơm bổ sung không phải là "làm đầy", mà là "thanh lọc" – dùng mỡ mới để đẩy mỡ cũ (đã bị oxy hóa và nhiễm bẩn) ra ngoài qua van xả hoặc mép phớt.

Phương pháp 1: Tính toán khoa học (Khuyến nghị cho bảo trì chuyên nghiệp)

Các nhà sản xuất vòng bi (như SKF) cung cấp công thức tính toán lượng mỡ cần bơm bổ sung (G) dựa trên kích thước vòng bi:

Công thức: G = 0.005 x D x B

Trong đó:

- G là lượng mỡ bằng gram.

- D là đường kính ngoài của vòng bi (mm).

- B là bề rộng của vòng bi (mm)).

Vấn đề thực tế là làm sao để biết súng bơm mỡ của bạn bơm ra bao nhiêu gram cho mỗi lần bóp cò. (Thông thường, súng bơm mỡ bằng tay tiêu chuẩn bơm ra khoảng 1.5 - 3 gram/lần bóp). Ví dụ:

- Vòng bi có D=120mm, B=28mm.

- Lượng mỡ cần = 0.005 x 120 x 28 = 16.8 gram.

Nếu súng bơm của bạn là 2 gram/lần bóp, bạn cần bơm khoảng 8-9 lần.

Phương pháp 2: Kỹ thuật "cảm nhận" của chuyên gia (Phổ biến tại công trường)

Nếu bạn không có thông số trên, hãy sử dụng kỹ thuật này một cách CẨN TRỌNG:

- Vệ sinh: Luôn lau sạch đầu vú bơm và đầu súng bơm mỡ. Đây là một trong 5 sai lầm khi tự thay lọc/bảo dưỡng mà chúng ta đã cảnh báo.

- Bơm CHẬM: Bơm từ từ từng nhát một.

- Quan sát (Đối với khớp nối hở như ắc gầu): Bơm cho đến khi bạn thấy mỡ mới, sạch (màu sắc mới) bắt đầu đùn mỡ cũ, bẩn (màu đen) ra khỏi mép phớt. Khi thấy mỡ mới trào ra, HÃY DỪNG LẠI.

- Cảm nhận (Đối với vòng bi kín): Bơm chậm và cảm nhận áp suất trên tay bơm. Khi bạn cảm thấy áp suất tăng lên đột ngột (bơm nặng tay hơn), HÃY DỪNG LẠI NGAY LẬP TỨC. Đó là dấu hiệu khoang chứa đã đầy và bạn có nguy cơ làm hỏng phớt.

LỜI KHUYÊN CỦA CHUYÊN GIA & GIẢI PHÁP TỪ TAM HOÀNG MINH

Từ những phân tích trên, chúng ta có thể rút ra những lời khuyên then chốt:

- Chất lượng hơn số lượng: Dùng mỡ chất lượng cao như mỡ bò bôi trơn đa dụng Doga Lithium MP, mỡ bôi trơn khung gầm Palco Chassis. Bơm đúng lượng, đúng chu kỳ sẽ hiệu quả hơn vạn lần việc dùng mỡ rẻ tiền và bơm thật nhiều.

- Độ đặc NLGI ảnh hưởng đến việc bơm: Như đã học trong bài Giải mã cấp độ đặc NLGI, mỡ quá đặc (NLGI 3, 4) sẽ rất khó bơm qua hệ thống tự động, dễ gây "đói mỡ". Mỡ quá mềm (NLGI 0, 1) lại dễ bị rò rỉ. Cấp NLGI 2 là cân bằng nhất cho việc bơm tay.

- Đừng trộn lẫn mỡ: Khi bơm bổ sung, hãy chắc chắn bạn đang dùng loại mỡ có gốc chất làm đặc tương thích với mỡ cũ!

Giải pháp của chúng tôi: Thấu hiểu sự phức tạp này, Tam Hoàng Minh cung cấp:

- Mỡ chất lượng cao: Các sản phẩm mỡ Vipec, Idemitsu với thông số kỹ thuật rõ ràng, giúp bạn tính toán chính xác.

- Dụng cụ chuyên nghiệp: Cung cấp các loại súng bơm mỡ đã được hiệu chuẩn, giúp bạn biết chính xác lượng mỡ bơm ra trong mỗi lần bóp.

- Tư vấn kỹ thuật: Đội ngũ của chúng tôi sẵn sàng giúp bạn xây dựng một lịch trình và định lượng bôi trơn khoa học cho toàn bộ đội máy của bạn, dựa trên công thức và điều kiện vận hành thực tế.

Bôi trơn bằng mỡ là một khoa học về sự chính xác, không phải là "nghệ thuật" bơm càng nhiều càng tốt. Cả việc bơm quá nhiều và quá ít đều dẫn đến những hậu quả kỹ thuật và tài chính nghiêm trọng. Hãy loại bỏ thói quen cũ, trang bị kiến thức khoa học và sử dụng đúng dụng cụ. Liên hệ với Tam Hoàng Minh ngay hôm nay để được tư vấn về một chiến lược bôi trơn chính xác, giúp bảo vệ vòng bi và tối ưu hóa tuổi thọ thiết bị của bạn!