BÍ QUYẾT TĂNG GẤP RƯỠI TUỔI THỌ CHO LỐP VÀ XÍCH MÁY CÔNG TRÌNH

Kéo dài tuổi thọ của một bộ xích từ 4.000 giờ lên 6.000 giờ, hay giữ một bộ lốp không bị nổ sớm, không đơn thuần là vấn đề "may mắn". Đó là cuộc chiến chống lại các định luật vật lý về Nhiệt học (Thermodynamics), Ma sát học (Tribology) và Cơ học phá hủy (Fracture Mechanics). Bài viết này sẽ cung cấp những phân tích kỹ thuật sâu sắc nhất để bạn kiểm soát các biến số này, giúp tăng 150% tuổi thọ thiết bị.

ĐỐI VỚI MÁY BÁNH XÍCH (CRAWLER UNDERCARRIAGE) - KIỂM SOÁT ỨNG SUẤT NỘI TẠI

Như chúng ta đã thảo luận trong bài viết "Bí quyết bảo dưỡng dàn chân", dàn chân là bộ phận chịu tải trọng động lớn nhất. Tuy nhiên, sự phá hủy thường không đến từ bên ngoài, mà đến từ ứng suất nội tại do vận hành sai cách.

1. Kiểm soát "Độ Võng" (Track Sag) - Khoa học về lực căng

Nhiều thợ vận hành có thói quen bơm mỡ căng xích thật chặt vì nghĩ rằng máy sẽ "khỏe" hơn. Đây là sai lầm tai hại nhất do hiệu ứng dây đàn (String Effect). Khi xích quá căng, tải trọng tác động lên Ắc (Pin) và Bạc (Bushing) tăng theo cấp số nhân. Dưới áp lực cực lớn này, màng dầu bôi trơn (đối với xích có bôi trơn) hoặc mỡ bị ép văng ra ngoài, gây ra tiếp xúc kim loại - kim loại trực tiếp (Boundary Lubrication).

Hệ quả là sự mài mòn diễn ra ngay cả khi máy chạy không tải. Đồng thời, lực căng này tạo ra tải trọng ký sinh (Parasitic Load) lên hệ thống truyền động, buộc động cơ phải đốt nhiều nhiên liệu hơn để thắng lực ma sát nội tại này (Xem thêm: Chủ đề 43: 5 Mẹo vận hành tiết kiệm nhiên liệu).

- Giải pháp kỹ thuật chuyên sâu:

+ Đo độ võng chuẩn: Tuân thủ tuyệt đối thông số trong sách hướng dẫn (OMM), thường là 25mm - 50mm.

+ Biến số môi trường (Packing Conditions): Nếu máy làm việc trên nền đất sét dính hoặc bùn lầy, đất sẽ nhét chặt vào các kẽ giữa mắt xích và bánh sao. Hiện tượng này làm tăng đường kính vòng chia thực tế, khiến xích tự động bị căng lên cực đại. Bí quyết: Trong môi trường này, hãy chủ động nới lỏng xích nhiều hơn mức tiêu chuẩn để tạo không gian cho đất thoát ra.

2. Kỹ thuật di chuyển: Hạn chế "Quay Đảo Chiều" (Counter-Rotation)

Máy xích có khả năng quay tại chỗ bằng cách cho hai dải xích chạy ngược chiều nhau. Tuy nhiên, thao tác này tạo ra ứng suất cắt ngang (Shear Stress) cực lớn tác động lên gờ của Ga-lê (Rollers), Bánh dẫn hướng (Idler) và các vấu xích (Grousers). Hành động này "nghiền nát" bề mặt kim loại xuống nền đá cứng, gây ra các vết nứt vi mô và mài mòn cục bộ.

+ Sử dụng kỹ thuật "Quay 3 điểm" (Three-point turn) (tương tự lái xe ô tô: tiến - rẽ nhẹ - lùi - rẽ nhẹ) để chuyển ma sát trượt ngang thành ma sát lăn, giảm tải trọng lên kết cấu.

+ Quy tắc vàng: Luôn hướng Bánh dẫn hướng (Idler) về phía trước khi di chuyển đường dài. Khi Bánh sao (Sprocket) nằm phía sau, xích ở phần dưới (phần chịu lực) sẽ được kéo căng, trong khi phần trên được thả lỏng, giảm áp lực lên ắc và bạc xích tới 50%.

ĐỐI VỚI MÁY BÁNH LỐP (OTR TIRES) - KIỂM SOÁT NHIỆT NỘI SINH

Lốp máy công trình (OTR) có cấu tạo bố thép dày đặc, khác hoàn toàn lốp xe tải. Kẻ thù số 1 của nó không phải là đinh, mà là NHIỆT ĐỘ sinh ra từ bên trong.

1. Áp suất lốp & Hiện tượng trễ đàn hồi (Hysteresis)

Đây là kiến thức vật lý quan trọng mà ít người để ý. Cao su là vật liệu cách nhiệt tốt nhưng lại sinh nhiệt khi biến dạng.

- Cơ chế sinh nhiệt: Khi lốp non hơi (Under-inflation), thành lốp bị uốn cong quá mức liên tục theo chu kỳ quay. Sự biến dạng đàn hồi này sinh ra nội năng chuyển hóa thành nhiệt (Hysteresis). Vì cao su cách nhiệt, nhiệt lượng này không thoát ra được mà tích tụ sâu trong lớp bố (Carcass).

- Điểm tới hạn: Khi nhiệt độ bên trong vượt quá giới hạn (thường khoảng 100°C - 120°C), lớp keo liên kết giữa cao su và bố thép bị hóa lỏng/phân tách (Separation), dẫn đến nổ lốp đột ngột từ bên trong.

- Quy trình kiểm soát:

+ Kiểm tra áp suất vào buổi sáng khi lốp ở trạng thái "nguội" (Cold Inflation Pressure).

+ Tuyệt đối cấm kỵ: Không bao giờ xì bớt hơi khi thấy áp suất tăng lên lúc lốp đang nóng giữa ca làm việc. Áp suất tăng là do nhiệt, xì hơi sẽ làm lốp càng biến dạng nhiều hơn và nóng nhanh hơn (hiệu ứng domino). (Quy trình này nằm trong Chủ đề 47: Checklist 10 điểm an toàn).

2. Kiểm soát độ trượt (Wheel Spin) - Sự hủy diệt của nước

Khi xúc vật liệu, nhiều thợ đạp ga lút sàn khiến bánh xe quay trượt tại chỗ. Lúc này, hệ số ma sát chuyển từ ma sát nghỉ sang ma sát trượt. Nếu môi trường có nước, nước sẽ đóng vai trò là chất bôi trơn cho các vết cắt. Đá sắc nhọn kết hợp với nước sẽ chém vào mặt lốp (Cut/Impact breaks) sâu hơn và dễ dàng hơn gấp 10 lần so với điều kiện khô ráo.

+ Sử dụng chế độ Cắt ly hợp (Clutch Cut-off) trên máy xúc lật hiện đại để ngắt lực truyền ra bánh xe khi đạp phanh, dồn toàn bộ công suất cho hệ thống thủy lực.

+ Kỹ thuật nâng nhẹ cần (Boom) khi xúc để truyền tải trọng xuống cầu trước, tăng độ bám đường (Traction).

BÀI TOÁN TÀI CHÍNH - THAY MỚI VS. BẢO DƯỠNG CHUẨN

Để thuyết phục bạn thay đổi thói quen, hãy nhìn vào con số thực tế. Dưới đây là bảng phân tích chi phí (TCO - Total Cost of Ownership) cho một bộ xích máy đào 30 tấn trong vòng đời 5 năm.

Chỉ bằng việc thay đổi thói quen vận hành và bảo dưỡng (vệ sinh, căng xích, bơm mỡ), bạn có thể tiết kiệm trực tiếp 300 triệu đồng tiền mặt, chưa kể chi phí ẩn do dừng máy. Đây là lợi nhuận ròng của doanh nghiệp.

VAI TRÒ CỦA BÔI TRƠN TRONG VIỆC "GIẢM TẢI" CHO DÀN CHÂN

Dù là lốp hay xích, chúng đều cần hệ thống truyền động hoạt động trơn tru để giảm ứng suất xoắn lên trục và bánh xe.

Hệ thống tăng xích (Track Adjuster)

Đây là bộ phận hấp thụ lực va đập. Bên trong xi lanh tăng xích cần một loại mỡ có độ ổn định cơ học cao để không bị rò rỉ qua phớt.

+ Khuyến nghị: Sử dụng Mỡ đa dụng Lithium NLGI 2 (như VIPEC L2) để đảm bảo khả năng bơm tốt và làm kín hiệu quả.

Truyền động cuối (Final Drive)

Bánh sao (Sprocket) quay được là nhờ hộp giảm tốc hành tinh. Đây là nơi chịu mô-men xoắn lớn nhất trên toàn bộ máy.

+ Yêu cầu kỹ thuật: Bắt buộc sử dụng dầu cầu chất lượng cao đạt chuẩn API GL-5 và độ nhớt SAE phù hợp (như Dầu cầu VIPEC GL-5 80W-90/85W-140) để chịu được áp lực cực đại (Extreme Pressure) tại các điểm tiếp xúc bánh răng, ngăn chặn vỡ răng do mỏi. (Phân tích kỹ hơn tại bài viết: Dầu Cầu & Hộp Số: Người hùng thầm lặng).

Tăng tuổi thọ cho lốp và xích không phải là phép màu, đó là Vật lý và Kỷ luật.

Công thức thành công = Áp suất/Độ căng chuẩn + Vận hành êm ái (giảm nhiệt/trượt) + Vệ sinh thường xuyên + Bôi trơn đúng chất lượng.

Tại Tam Hoàng Minh, chúng tôi không chỉ cung cấp dầu mỡ bôi trơn và lọc chính hãng để bảo vệ động cơ và thủy lực, mà chúng tôi còn cung cấp giải pháp tư vấn kỹ thuật toàn diện để giúp bạn tối ưu hóa bài toán kinh tế trên từng giờ máy chạy. Nếu bạn cần tư vấn về các sản phẩm mỡ bôi trơn cho hệ thống tăng xích hoặc dầu cầu chịu tải trọng cao cho truyền động cuối, hãy liên hệ ngay với chúng tôi!